Galego
Para procurar unha produción leiteira sustentable é necesario ter en conta máis aspectos que a emisión de gases de efecto invernadoiro, un dos factores que primeiro se relaciona cunha gandaría máis respectuosa co medio ambiente. Cuestións como a incidencia e o control da mastite no rabaño, unha das afeccións máis importantes no vacún de leite, pode ser tamén determinante para conseguir unha produción sustentable.
Baseándose nestes argumentos, o veterinario Olav Osteras, consultor de Tine S.A., a maior cooperativa norueguesa de produtos lácteos; analizou algunhas das consecuencias que pode ter a mastite na produción láctea durante a súa participación nas IX Xornadas Técnicas de Vacún de Leit, celebradas a finais do pasado ano en Talavera de la Reina (Toledo), organizadas por Servet Talavera, unha firma especializada no control integral de mastite e a calidade de leite e cuxo director técnico é Luís Miguel Jiménez.
“Temos que reducir a emisión de gases de efecto invernadoiro fixándonos na sustentabilidade, o benestar animal e o uso de antibióticos”
Nun contexto no que a emisión de gases de efecto invernadoiro se incrementou nos últimos anos nun 18%, dos cales un 14% proceden do sector lácteo, Osteras sinala a necesidade de reducir estas emisións. O experto apunta que é preciso ter en conta que se rexistrou un incremento da produción láctea e se reduciron nun 11% as emisións xeradas por cada quilo de leite producido. “Temos que mellorar a redución de emisións de gases de efecto invernadoiro, pero para iso temos que fixarnos en aspectos como a sustentabilidade, o benestar animal e a redución de antibióticos”, indica Olav Osteras.
Tratar a mastite
Un dos aspectos que incide directamente nunha produción sustentable é a utilización de antibióticos, cuxas consecuencias se reflicten tanto na contaminación que poden xerar estes tratamentos como nos gases de efecto invernadoiro derivados da súa utilización para o tratamento de enfermidades como a mastite.
Nesta liña, en 2017 realizouse unha enquisa a 120 gandeiros de 27 países para coñecer o uso que se fai de antibióticos para o tratamento de mastite. Este traballo desvelou que existe unha gran diferenza entre os procedementos que se seguen para atallar esta enfermidade en distintos países.
Existe unha gran diferenza entre os procedementos que se seguen para atallar a mastite en distintos países
Boa parte dos gandeiros (85%) utilizaban terapia parenteral con antibióticos de amplo espectro para tratar as mamites fronte un 7% que o facía tras identificar o patóxeno ou o 6% que prefería outras solucións. “Estes datos fanme pensar que, a pesar de ser unha das enfermidades máis importantes da gandaría, aínda non coñecemos o tratamento óptimo e necesitamos investigar respecto diso”, concreta Osteras.
Existe unha gran diferenza de tratamentos para afrontar as mastites clínicas severas ou moderas entre países. Suecia é un dos lugares nos que se opta por tratamentos parenterais de 5 días. “É unha gran cantidade de antibióticos cos que forzas á vaca”, valora o veterinario. Mentres, en Noruega realízase un tratamento parenteral de 1 día e 4 ou 5 días de intramamario. Outro exemplo é Dinamarca, onde a lexislación establece que é obrigatorio realizar o tratamento parenteral seguido de 1 día de intramamario.
A enquisa tamén revelou que se realizan terapias parenterais (14% das granxas enquisadas) cando xa se está secando a vaca. A maioría das granxas utiliza terapias selectivas e un 50% identifica o patóxeno. Neste sentido, Osteras incide en que estes tratamentos de terapia de secado non chegan a transmitir mellores calidades ao costro xa que non chega ao final do período seco, a diferenza do que ocorre coas vacas tratadas cuxa leite se utiliza para alimentar tenreiras. “Hai estudos en Suecia que demostran que empregar este leite achega unha maior resistencia ás tenreiras en patóxenos como E. Coli“, indica o veterinario.
Reducir o uso de antibióticos
A duración do tratamento é outro dos aspectos nos que máis disparidade mostrou a enquisa. Mentres un 33% dos gandeiros optaban por tratamentos de 1 día, un 19 % realiza terapias que se prolongan durante 5 días. As penicilinas son o tratamento máis empregado, xa que un 40% dos gandeiros úsaas para atallar a mastite na granxa. “Se queremos reducir o uso de antibióticos na granxa temos que fixarnos no número de días de tratamento e na terapia parenteral, pois hai unha gran diferenza e é preciso saber se son ou non necesarios”, argumenta o veterinario.
“Se queremos reducir o uso de antibióticos na granxa temos que fixarnos no número de días de tratamento”
O experto apunta que á hora de tratar unha mastite clínica severa ou moderada pódese reducir a duración do tratamento segundo o patóxeno. Así, no caso de mamite por Streptococcus adoita bastar cun tratamento de 3 días.
En Europa, o sector bovino utiliza un 30% dos tratamentos médicos consumidos no sector primario e deles entre o 60 e o 70% empréganse para tratamentos de mastite. Neste sentido, Osteras insiste nas consecuencias que pode ter o uso de antibióticos sobre a aparición de resistencia tanto en animais como humanos, así como os cambios que provoca na microbiota das vacas ou a diminución de produción. “En Noruega usabamos un 18% de antibióticos e reducímolo até un 3%”, concreta o veterinario. Aínda que, Osteras puntualiza que cada país debe contar con plans axustados ás súas necesidades e os seus rabaños. “Non se pode aplicar o Plan que se utilizou en Noruega directamente en España, hai que adaptalo á súa realidade”, sentenza.
“Temos que buscar métodos de produción eficientes sen que as vacas caian enfermas”
A redución de produción é outro dos efectos derivados da incidencia de mastite na granxa e iso deriva nunha produción menos sustentable. O tratamento da mastite deixa unha menor produción que o experto estima entre un 4% e un 18% de media. Así, nunhas 100.000 vacas a mastite pode derivar nunhas perdas de 9,7 millóns de litros de leite, o que equivale a unha produción de 1.077 vacas coas que se alimentaría a 85.000 persoas, segundo os consumos medios actuais. As estimacións do experto apuntan a que estas máis de 1.000 vacas producen uns 2,03 millóns de toneladas de gases de efecto invernadoiro. “Temos que buscar métodos de produción eficientes sen que as vacas caian enfermas se queremos ser sustentables”, concreta o veterinario.
O custo da substitución na gandaría
Outro dos aspectos nos que Osteras incide á hora de atallar tanto a mastite como os gastos derivados dela é o recría da gandaría, que adoita supor un dos custos importantes na granxa e implica unha maior produción de gases de efecto invernadoiro. O veterinario sinala a importancia de seleccionar os mellores animais á hora de asegurar a continuidade para conseguir así reducir a prevalencia da mastite.
A substitución adicional pola incidencia da mastite pode implicar unhas 2,03 toneladas de CO2
Nunha simulación realizada en granxas de Noruega apúntase que a taxa de novas enfermidades é de 11% e a recuperación espontánea sitúase nun 25%, pero se non se fai nada respecto diso a prevalencia da mastite aumenta nun 35%. É dicir, por cada 100.000 vacas deben eliminarse uns 7.500 animais se se quere manter controlada a prevalencia. Tal e como apunta Osteras, esta reposición adicional implica unhas 2,03 toneladas de CO2. “Se seleccionamos o 10% das mellores vacas das granxas, a taxa de incidencia baixa até o 7% e a de recuperación increméntase até un 35% e os recontos celulares tamén van diminuír sen ter que facer nada, só esperando que as vacas volvan estar sas”, concreta.
O veterinario insiste na importancia de que nas rutinas de prevención da granxa se teñan en conta a taxa de novas infeccións e se traballe para aumentar a taxa de curación espontánea. Osteras incide na importancia de contar cun sistema eficaz que reduza os gases de efecto invernadoiro que se producen na granxa derivados da mastite. “A prevención de mastite é esencial dentro dun sistema de produción de leite efectivo e sustentable”, apunta.
Calidade do leite
Aínda que unha opción á hora de abordar a mastite na granxa pode ser manter as vacas aínda que teñan recontos celulares altos, Osteras avisa sobre as consecuencias que isto pode traer á gandaría. Un dos principais efectos é a redución do ciclo de vida do leite. Mentres un reconto celular baixo permite que o leite teña unha vida útil de 21 días, se estes recontos se increméntan a súa utilidade redúcese a 14 días, ademais de provocar que o leite se volva rancio e amargo, o que se traduce en perdas de alimento a nivel industrial.
O veterinario apunta que unha das claves está nun bo manexo da granxa e na importancia dun diagnóstico acertado para poder eliminar a vaca que está a orixinar maiores problemas na gandaría. “Unha boa calidade do leite, cun baixo reconto de células somáticas, é crucial para obter produtos de calidade. A prevención permitirá reducir a perda de alimentos na cadea alimentaria”, conclúe o experto.
