Galego
O pasado día 3 a Barcelona Wine Week (BWW) acolleu unha xornada sobre “O futuro das denominacións de orixe”, un encontro organizado pola Conferencia Española de Consellos Reguladores Vitivinícolas (CECRV), a asociación que representa ás DDOO a nivel nacional, destinado a ofrecer as claves que guiarán o futuro das denominacións de orixe.
Para coñecer cal é a realidade e os desafíos aos que se enfrontan os viños con denominación de orixe, falamos con David Palacios Algarra, presidente de CECRV, unha entidade que agrupa a 53 denominacións de orixe, ás que adscriben máis de 3.500 adegas e máis de 100.000 viticultores españois
Como valora a situación actual do sector do viño español e en concreto dos acollidos a Denominacións de Orixe?
Tendo en conta as tensións comerciais internacionais, as demandas dos agricultores no noso país, o contexto de transitoriedade no que á PAC se refire, estando en plena negociación da Política Agrícola Común na UE, e con retos transversais que tamén afectan o noso sector e que foron situados como prioritarios polo novo Goberno (loita contra o cambio climático, reto demográfico), podemos falar dun sector resiliente, que demostra, como xa o fixo en situacións complicadas anteriores, capacidade de resistencia e de adaptación. Cando tivo que redobrar os seus esforzos comerciais e mirar cara a mercados exteriores, fíxoo. Cando necesitou revisar a súa forma de chegar ao consumidor e até de concibir e de presentarlle o produto, para facelo de forma máis accesible, fíxoo tamén.
Falamos dun sector forte, que ten un valor intanxible en termos de prestixio e de imaxe que vai máis aló aínda do volume de negocio que xera. E que nos últimos tempos gañou en profesionalización e en modernización. En definitiva, podemos dicir que estamos ante un contexto económico difícil, pero que temos un sector forte e con ferramentas para facerlle fronte.
Unha desas ferramentas son as denominacións de orixe. Tanto en termos económicos, xa que os viños con D.O. os que máis valor achegan ao conxunto do sector. Son un dos criterios de compra empregados polos consumidores, tanto a nivel nacional, como en mercados internacionais. E son os que permiten aos agricultores percibir máis valor polas súas producións e aos adegueiros obter máis rendibilidade polos seus produtos. Como en termos de vertebración sectorial, xa que constitúen a unión de produtores e elaboradores dunha zona para acordar a forma de preservar e mellorar a calidade do viño ligado a unha orixe concreta. As DDOO son un foro de decisión sectorial de enorme relevancia para unha zona. Son ferramentas que permiten afrontar retos de forma colectiva. E dotan de estabilidade ao sector.
“Os viños españois con D.O. representan máis do 60% da produción do noso país”
Que peso teñen as Denominacións de Orixe Vitivinícola dentro do sector vitivinícola español e cal é a representatividade do CECRV?
Os viños con D.O. representan, en termos de volume, máis do 60% da produción do noso país. Pero en termos de valor, a súa achega é moito máis relevante, achegando a inmensa maioría do mesmo.
A Conferencia Española de Consellos Reguladores Vitivinícolas agrupa a máis do 80% das denominacións de orixe de viño do noso país -70 DO´s en total-, que en termos de comercialización sacan ao mercado máis do 95% do viño con D.O. que se produce e elabora en España. CECRV agrupa a 53 denominacións de orixe, ás que adscriben máis de 3.500 adegas e máis de 100.000 viticultores, en ambos os casos, a ampla maioría das adegas e viticultores españois.
A representatividade da Conferencia é por tanto moi grande. Estamos recoñecidos polo Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación como interlocutor en materia de figuras de calidade. E temos unha capacidade de chegada ao territorio como ningunha outra organización, xa que a través de todas as DDOO ás que representamos podemos vehicular información ao conxunto dos seus operadores inscritos.
A Conferencia Española de Consellos Reguladores Vitivinícolas (CECRV) acaba de celebrar en Barcelona un encontro sobre “O Futuro das denominacións de orixe”. Que balance fai desta xornada?
Resultou moi positivo, porque este tipo de encontros supoñen un espazo para pensar en voz alta e mirar cara ao futuro. Contribúen a unha reflexión necesaria e constante sobre as liñas de acción das DDOO actuais e para tentar anticipar as necesidades futuras das nosas denominacións. Ademais, evitamos que sexa un exercicio de autocompracencia e buscamos un enfoque autocrítico, deixando constancia daquilo no que seguiremos sendo fortes a curto e medio prazo e tamén aquilo no que temos que mellorar ou mesmo reformularnos.
Cales son os principais desafíos aos que se enfrontan as Denominacións de Orixe en España?
En primeiro lugar, aumentar a nosa contribución ao valor do sector. Axudar aínda máis a que as nosas producións se vendan con maior valor comercial, tanto a nivel nacional, como en mercados exteriores. Porque a sustentabilidade económica do sector depende da rendibilidade que viticultores e adegueiros obteñan polos seus produtos.
Atraer aos potenciais consumidores novos. O consumo de viño segue situándose maioritariamente en idade por riba dos 40 anos. Temos que conquistar a máis consumidores na franxa de 25 a 35 anos. Está a facerse un esforzo moi relevante en materia de promoción e mercadotecnia para acadar ese obxectivo.
“As denominacións de orixe non son unha barreira comercial, son unha garantía para os consumidores”
E en terceiro lugar, debemos lograr que as denominacións de orixe teñan o recoñecemento que merecen. Non só a nivel sectorial, xa polos operadores, xa polos diferentes niveis da Administración. Senón tamén para a sociedade en xeral. As DDOO son axentes relevantes do medio rural, son ferramentas que fixan e atraen poboación ás zonas rurais, que dinamizan a súa economía e protexen e preservan a súa contorna natural e o seu patrimonio colectivo no seu máis amplo sentido. Hai que facer máis pedagoxía para que se saiba que é, que supón e que achega unha denominación de orixe: aos operadores, aos consumidores, ao resto de elos da cadea, ao territorio e á sociedade no seu conxunto.
Estados Unidos e outros países produtores dos viños do “Novo Mundo” consideran as Denominacións de Orixe, unhas organizacións exclusivas da Unión Europea, como unha barreira comercial. Que lles respondería?
Que están moi equivocados. De feito, outros países daqueles que no sector son coñecidos como “do novo mundo” crearon un sistema de denominacións de orixe, caso de Nova Zelandia, sinxelamente para protexer ás zonas produtivas das que proceden as súas producións de máis alta calidade. E noutros que antes podían ser considerados como “non GI friendly”, reforzáronse os mecanismos de protección das denominacións de orixe doutros países, caso por exemplo de Canadá ou de China.
As DDOO non só non restrinxen a competencia, senón que ofrecen garantías ao consumidor para que este elixa con maior liberdade e en mellores condicións, ao contar con máis información e con máis seguridade. Recoñecer e garantir a orixe e a calidade dun viño non vai contra ninguén. Sinxelamente permite dotar ao consumidor de ferramentas para coñecer mellor os produtos ligados a unha orixe concreta.
“Somos rotundamente contrarios a que se liberalice a plantación de viñedo e queremos que o actual modelo se prorrogue até o 2050”
Neste sentido, ¿Cal é a postura da CECRV ante a liberalización dos dereitos de plantación de viñedo na UE?
Rotundamente contraria. A estabilidade e a sustentabilidade do sector pasan por medrar de forma controlada e dimensionada, de acordo ás perspectivas de mercado. Ou, dito doutro xeito, buscando que a oferta se aquele á demanda, que é o obxectivo último do actual sistema de autorizacións para plantacións de viñedo.
Actualmente, a liberalización non está sobre a mesa das institucións da Unión Europea (Parlamento Europeo, Consello Europeo e Comisión Europea), que son de quen depende. O sistema ten vixencia até o ano 2030. E terá unha revisión, para determinar melloras, en 2023, tal e como se acordou coa súa entrada en vigor desde o ano 2016. O Goberno do noso país coñece a nosa posición, a favor de que o sistema sexa prorrogado até 2050. E así o está reivindicando ante as institucións da Unión nas actuais negociacións para a reforma da PAC.
Porén, desde a Federación Española do Viño defenden as teses da liberalización. Debilita a falta dunha postura común no sector os intereses do viño español?
Cónstame que esa non é a posición actual na FEV. O conxunto de organizacións sectoriais son favorables a que o sector do viño conte cun sistema de control do seu potencial produtivo e, por tanto, contrarias á liberalización de plantacións. Si hai matices en como debe aplicarse ou nas posibles melloras que devandito sistema debe incorporar. Pero hai consenso en que debe habelo.
Os Consellos Reguladores das Denominacións de Orixe galegas critican desde hai tempo que a asignación de dereitos de plantación en España non se axusta á realidade e á demanda do sector. En concreto, consideran que cos criterios que establece o Ministerio é practicamente imposible para unha adega plantar máis superficie e reclaman un cambio nos criterios e que a repartición de dereitos sexa realizado polas Comunidades Autónomas. Cal é a postura do CECRV? Que lle demandan ás administracións respecto diso?
Desde o primeiro ano de posta en marcha do sistema de autorizacións, CECRV vén reclamando que se permita unha maior adaptación ás zonas produtivas do país. Sempre lle dixemos ao ministerio que a realidade produtiva do país é moi heteroxénea, porque nada ten que ver o tamaño das explotacións nunha zona como Galicia, coas de Castela A Mancha, por citar un exemplo. As condicións produtivas son diferentes. Iso fai que as necesidades das zonas sexan diferentes. E o sistema de autorizacións debe ter mecanismos de adaptación.
“Pedimos ao Ministerio que o sistema de autorización de novos viñedos se adapte a cada rexión”
Por iso estamos a reclamar ao Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación e ás institucións da Unión, entre outras cousas, que modifiquen a definición do concepto de explotación (a normativa europea concibe as explotacións como un concepto a nivel nacional e consideramos que as explotacións deben definirse a nivel rexional) e que permitan que sexan as zonas produtivas as que elixan e ponderen os criterios de elixibilidade e de prioridade.
Tamén analizastes o desafío que supón o cambio climático para a viticultura. Serán os viños amparados polas Denominacións de Orixe os máis afectados, ao estar máis vinculados a un terroir e a unhas variedades? Que medidas están a tomar os consellos reguladores para afrontar este reto?
O cambio climático existe e afecta. Iso por descontado. O que aínda non temos tan claro é a forma en que o fai. E tampouco se pode dicir, por tanto, que sexan os viños con D.O. os que máis afección vaian sufrir. Para determinar con máis precisión de que modo está afectado e o nivel de afección necesítase aínda un maior estudo e unha maior perspectiva temporal.
Afortunadamente, xa se pasou no sector da fase de concienciación á da acción e as DDOO están a traballar duro para coñecer máis en profundidade se cabe solos e variedades, para determinar as castes que mellor se adaptan ás condicións climatolóxicas extremas (secas prolongadas, xeadas extemporáneas, choivas torrenciais…) que poidan experimentarse na zona. E parece comprobarse que as variedades autóctonas e mesmo variedades ancestrais que hoxe non se traballan pero que poderían recuperarse son as que maior nivel de resistencia presentan neste contexto e as que mellor se adaptan por tanto para loitar contra o cambio climático, sinxelamente porque son as mellor adaptadas ás condicións naturais da zona e as que, en liñas xerais, requiren e consomen menores recursos e mellor contribúen a preservar a biodiversidade.
Doutra banda, cada vez máis DDOO forman parte de proxectos europeos destinados a estudar como favorecer a resiliencia e a adaptación do viñedo no actual contexto de afección polo cambio climático. Está a tratarse de coñecer cada vez mellor o nivel de afección, para poder previlo, adaptarse e loitar contra el de maneira efectiva.
Sen dúbida, unha base moi importante desde a que loitar é o modelo de produción. O das DDOO non se basea no volume e na cantidade, senón na diferenciación e na calidade. Con rendemento controlados e sempre enfocados á calidade das producións. E cunha penetración do viñedo ecolóxico cada vez maior. A viticultura ecolóxica é cada vez máis importante. Entre todos debemos seguir reducindo a pegada de carbono, así como tamén o uso dos fitosanitarios.
Outro dos asuntos dos que se falou no encontro sobre “O futuro das denominacións de orixe” foi o da conquista de novos mercados. Cales son os principais mercados exteriores para os viños españois con DO e que porcentaxe de vendas representan e en que outros países existen máis posibilidades de expansión?
Os principais mercados do viño con D.O. son, dentro da Unión Europea (así se considera a nivel de mercado común e unión aduaneira até o 31 de decembro de 2020, fin do período transitorio), Reino Unido, Alemaña, Bélxica, Holanda, Suecia e Dinamarca. E fóra da UE, Estados Unidos, China, Rusia, Suíza, Canadá e Xapón fóra da UE e dentro da Unión Europea.
Mercados que teñen actualmente máis oportunidades de expansión son aqueles con os que a UE veu negociando e pechando acordos comerciais nos últimos anos: os xa mencionados como Xapón ou Canadá. Outros como México, Colombia ou Brasil, en América Latina, ou Filipinas, Singapur e Corea do Sul, en Asia.
A porcentaxe de venda en mercados internacional tendeu a medrar nos últimos anos, até o punto de que hai denominacións de orixe netamente exportadoras, nas que a maioría da súa produción comercialízase fóra de España. Porén, a porcentaxe de produto con destino a mercados internacionais é relevante en todas elas e cada vez maior.
Como vos están afectando as guerras comerciais, e en concreto os aranceis de Estados Unidos e o Brexit?
Xeran inestabilidade e incerteza, o que nunca é positivo. Tanto os aranceis de Estados Unidos, como un acordo comercial que non garante unha eliminación considerable das barreiras arancelarias e non arancelarias que poden xurdir no Reino Unido unha vez conclúa o período transitorio tras a súa saída da UE, provocan que os prezos tendan a aumentar, non en base a unha diferenciación por calidade, senón a pexas comerciais, o que fai que as vendas poidan baixar. Estas tensións e incerteza tamén poden afectar o nivel protección das nosas indicacións xeográficas.
En definitiva, son tensións comerciais que poden facer que se vexa minguado o volume de vendas de viño, o que á súa vez afectará o valor de venda dos devanditos produtos, á reputación e prestixio dos mesmos… E o posicionamento neses mercados é de enorme importancia, dado que se atopan entre os principais destinos dos nosos viños, non son mercados sustituibles e, por tanto, impactan na rendibilidade que perciben tanto as adegas como os agricultores polos seus produtos.
Todo iso redunda na necesaria aposta pola diferenciación vía calidade nun mundo globalizado. Esa diferenciación é a que achegan as denominacións de orixe. Son unha ferramenta comercial e un argumento de venda de face ao consumidor que permite que o produto estea algo menos suxeito á volatilidade dos fluxos comerciais descritos.
E en canto ao mercado español, ¿Como se está comportando para os viños con DO? ¿Está a lograrse reverter a perda de consumidores de viño entre as novas xeracións?
Os últimos 3 anos arroxaron datos positivos para o consumo de viño no noso país. Nese contexto, os viños con D.O. sempre foron os que sostiveron o consumo a nivel nacional. Os que amorteceron a súa caída nos peores anos e os que a frearon e provocado un repunte do consumo, xa máis recentemente. As denominacións de orixe son, ademais, as que fan aumentar o prezo medio do noso produto. As que permiten por tanto que os nosos viticultores e adegueiros perciban unha maior rendibilidade polo seu traballo.
“Os últimos 3 anos arroxaron datos positivos para o consumo de viño no noso país”
Afortunadamente, apréciase cada vez un maior interese nos consumidores máis novos, que son os que máis custa conquistar. Os datos apoian, pois, os esforzos de adegas e denominacións de orixe por promocionar e situar o produto de forma diferente, máis innovadora, dunha maneira máis acorde ás formas de comunicar e de relacionarse das novas xeracións de consumidores.
As DDOO traballan para que que se dedica a producir e elaborar poida facelo con boas condicións e poida vivir diso. Non se trata de que sobrevivan os máis fortes, como parecen ditar a miúdo as leis do mercado en múltiples sectores. Nun sector tan atomizado como o noso, trátase de que os que se dedican a producir e elaborar viños, fágano pensando na calidade das producións, porque iso é o que lles permitirá soster o seu negocio na gran maioría dos casos.
Hai unhas semanas tomaba posesión o novo goberno central, ¿Cales son as principais demandas que lle trasladades para esta lexislatura?
A nivel nacional, que contribúa a que as denominacións de orixe teñan o recoñecemento que merecen en todos os niveis da Administración, desde axentes implicados e dinamizadores das economías dos seus territorios a nivel máis local e rexional, até ferramentas que permiten de forma decisiva que os viticultores poidan obter un mellor prezo polas súas producións e que as adegas perciban maior rendibilidade polos seus produtos, ademais da súa capacidade para artellar e xerar acordos entre os agricultores e as empresas.
As administracións deben recoñecer e valorar ese papel e aproveitar as boas prácticas e o potencial das denominacións de orixe para vertebrar o territorio e o propio sector, ademais de para fortalecer aos diferentes elos da cadea.
As DDOO teñen un papel relevante que xogar no reto demográfico, como recursos endóxenos do territorio a potenciar. As figuras de calidade poden tamén axudar a dar forma á imaxe de España no exterior, cun compoñente de diferenciación e de prestixio que confire imaxe-país.
Por último, no ámbito internacional, todos necesitamos unha PAC forte e ben financiada. Estamos a reivindicar que non se reduza o orzamento da que será a nova Política Agrícola Común posterior a 2020. E por suposto, traballamos para contribuír a que as Administracións poidan defender os intereses sectoriais da mellor maneira posible, tanto no ámbito dos aranceis impostos por Estados Unidos (a aspiración é que se eliminen os xa impostos e que non se impoñan outros), como no do BREXIT (reclámase un acordo comercial que permita as relacións o máis fluídas e próximas posibles ás que se mantiñan co Reino Unido formando parte da UE) ou en materia de negociacións comerciais internacionais (a protección das indicacións xeográficas debe seguir sendo unha liña vermella nas mesmas).
