Galego
As cubertas vexetais están a implantarse cada vez máis no viñedo como unha alternativa sustentable ao uso de herbicidas. Ademais, contribúen a mellorar a calidade do solo e a equilibrar o rendemento e o vigor da vide, mellorando ao mesmo tempo a calidade do mosto e do viño producido.
Neste sentido, Sergio Ibáñez Pascual, investigador do Instituto de Ciencias da Vide e do Viño (ICVV), expuxo os resultados de diversos ensaios de cubertas vexetais en viñedo, realizados neste centro mixto de investigación que integra ao Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), á Universidade da Rioxa e ao Goberno da Rioxa. Fíxoo en Monterrei (Ourense) nunha xornada organizada pola Estación de Viticultura e Enoloxía de Galicia (EVEGA) sobre “Mantemento do solo do viñedo: alternativas ao uso de herbicidas”.
A este respecto, expuxo os resultados de 5 anos de investigacións na finca institucional “La Grajera”, pertencente ao Goberno da Rioxa. Trátase dunha parcela con viñedo en vaso, da variedade Tempranillo, con cepas plantadas no ano 1994.
Ensaiáronse cinco tipos de tratamentos neste viñedo:
– Laboreo, por tanto sen cuberta vexetal
– Cuberta Espontánea
– Cuberta Sementada
– Laboreo-Espontánea, tratamento mixto no que se combinaron estas dúas alternativas a cada lado da liña de plantación
– Laboreo-Sementada, tratamento mixto que alternaba laboreo e cuberta sementada, do mesmo xeito que o anterior
Segundo Ibáñez, “os datos que estudamos do período 2005-2020 confirman que a cuberta vexetal produce unha mellora na acidez e na cor de mostos e viños”.
Os resultados máis significativos dos distintos parámetros que se analizaron móstranse a continuación:
Diferenzas en parámetros vexetativos e produtivos:
1) Compoñentes do rendemento:
A produción unitaria do viñedo (kg de uva por cepa) diminuíu unha media do 30% por efecto das cubertas totais e entre un 6-9% nos tratamentos mixtos (laboreo máis cuberta espontánea e laboreo alternado con cuberta sementada).
Figura 1. Rendemento Unitario (kg uva/cepa)
Pola súa banda, o peso do acio e o peso do bago foron os parámetros que máis influíron nas variacións do rendemento por efecto da cuberta vexetal, orixinando valores máis baixos en ambos os casos.
Figura 2. Peso do acio (g)
Figura 3. Peso de 100 bagos (g)
2) Avaliación da superficie foliar:
No que corresponde aos parámetros vexetativos da cepa, as cubertas vexetais nos viñedos ocasionaron:
-Unha diminución da superficie foliar
-Un menor desenvolvemento de brotes secundarios ou netos
-Unha Relación máis baixa, con respecto ao laboreo, entre o Índice de Área Foliar (LAI) e a Superficie Foliar Exposta (SFE), expresados ambos os como unidades de superficie foliar (m2) por unidade de superficie de solo (m2), expresando así unha menor superposición foliar e unha mellor exposición dos acios.
-En definitiva, posibilitan mellorar as condicións microclimáticas para a planta.
Figura 4. % LAI correspondente a netos
Figura 5. Relación LAI/SFE
3) Microclima na zona dos acios:
As cubertas vexetais permitiron mellorar o microclima na zona dos acios, con respecto ao laboreo, grazas a:
-Un aumento da temperatura nesta zona debido ao incremento da porosidade da vexetación, manténdose esta diferenza máis acusada en torno ao mediodía solar.
-Unha maior amplitude térmica, sendo este un indicador importante na calidade dos viños, relacionado coa acumulación de sustancias polifenólicas.
– Unha diminución da humidade relativa, cos efectos favorables que iso leva con respecto á sanidade vexetal, que tamén foi máis evidente no período comprendido entre as 10 e as 14 horas solares.
Figuras 6 e 7. Temperatura media na zona de acios por períodos, considerando 24 h e a franxa 10-14 h.s. Ano 2010
Figura 8. Amplitude térmica media por períodos. Ano 2010
Figuras 9 e 10. Humidade relativa media na zona de acios por períodos, considerando 24 h e a franxa 10-14 h.s. Ano 2010
Diferenzas nos parámetros de calidade do mosto e do viño:
1) Gradación:
O grao probable e o grao alcohólico aumentaron lixeiramente por efecto da cuberta vexetal, posiblemente debido á diminución do rendemento unitario xerado pola cuberta.
Figura 11. Grao probable do mosto (%vol.)
Figura 12. Grao alcohólico do viño (%vol.)
2) Variacións na acidez:
Detectouse un incremento do pH, como indicador da acidez real de mostos e viños, asociado aos tratamentos con cubertas.
Figuras 13 e 14. pH do mosto e do viño
Pola súa banda, o aumento do contido en potasio (K+), outro dos compoñentes que participa na acidez da uva, foi o principal condicionante da perda de acidez de mostos e viños nos tratamentos con cuberta vexetal, influíndo en menor medida os contidos dos principais ácidos orgánicos da uva: ácido tartárico e acedo málico. Este incremento en potasio puido ser debido á variación producida na relación fonte (superficie foliar)/sumidoiro (acios) como consecuencia da acción da cuberta.
Figura 15. Contido en potasio no mosto (ppm)
3) Contido en sustancias polifenólicas:
Os tratamentos con cuberta vexetal promoveron un aumento do contido en antocianos e polifenois, debido a factores que favoreceron a acumulación destas sustancias como: un estrés hídrico moderado, un incremento na relación pel/polpa no bago, un microclima máis favorable na zona de acios e un rendemento unitario moderado. Desta maneira, viuse incrementado a cor dos viños e a súa intensidade.
Figura 16. Contido en antocianos no viño (mg/l)
Figura 17. Índice de Polifenois totais do viño (IPT 280)
Figura 18. Intensidade de cor do viño
4) Valoración organoléptica:
O panel de cata manifestou unha preferencia xeral cara a viños procedentes de cuberta vexetal, sendo o mellor valorado o tratamento con cuberta vexetal sementada, en 3 dos 4 anos de estudo, e resultando o tratamento con cuberta espontánea o que obtivo mellor resultado na anada do 2007.
Pola súa banda, os viños procedentes de tratamentos mixtos non obtiveron este comportamento intermedio que ofreceron para outros parámetros anteriormente expostos, senón que adoptaron un posicionamento variable. En calquera caso, os viños de parcelas con laboreo do solo obtiveron a peor puntuación na metade das campañas tratadas.
Figura 19. Valoración organoléptica. Puntuación total (metodoloxía a partir dunha modificación da ficha INDO que establece maior puntuación para os viños peor valorados e viceversa).
