“Combater o despoboamento rural é unha das formas máis eficientes para frear o cambio climático”

A investigadora Marta Rivera Ferre aborda as claves do último informe do uso da terra e o cambio climático do IPCC, no que gandaría e agricultura tiveron un peso destacado

“Combater o despoboamento rural é unha das formas máis eficientes para frear o cambio climático”

A investigadora Marta Rivera Ferre foi unha das expertas que participou na elaboración do informe do clima e o solo.

O último informe sobre o uso da terra e o cambio climático elaborado polo Panel Intergobernamental de Expertos en Cambio Climático (IPCC) da ONU fixouse no uso que se fai dos chans. Nesta análise, púxose a vista en sectores como a agricultura e gandaría e a súa contribución ao cambio climático. Abordamos as claves do informe coa investigadora española Marta Rivera Ferre, unha dos 103 científicos de 52 países que participaron neste estudo.

– Os gandeiros viron neste informe un ataque directo contra o seu medio de vida e resúltalles complicado comprender que se incida na súa culpabilidade no quecemento global, cando hai outros sectores moito máis contaminantes como a industria, o transporte ou a vivenda sobre os que non hai tanto balbordo mediático. Como se entende?
– Este non é o informe global que se elabora cada 6 ou 7 anos sobre o impacto da actividade humana e de todos os sectores. Este estudo centrouse na análise do chan e as actividades vinculadas a el, así como en seguridade alimentaria, por iso a agricultura e a gandaría teñen un peso importante xa que usan maioritariamente o chan.

– Fronte ás industrias e aos carburantes fósiles, é realmente significativa a contaminación da agricultura e a gandaría?
– Entre o 21 e o 37% das emisións de efecto invernadoiro están vinculadas aos sistemas alimentarios, delas o 23% pertencen á agricultura, a gandaría e o cambio de usos do chan destinados a fins agrarios. Para facernos unha idea, o 3,8% das emisións de gases de efecto invernadoiro en forma de CO2 por deforestación están relacionados a cambios do chan relacionados co cultivo de soia, para produción de forraxes; e palma de aceite, como biocombustible. É unha porcentaxe bastante alto só para dous cultivos a nivel mundial. Hai que pensar que países como Indonesia, debido precisamente á deforestación para a produción de palma de aceite, situouse no terceiro posto de emisión de gases de efecto invernadoiro a nivel mundial durante moitos anos, a pesar de que non é un país industrializado.

“Hai marxe para volver a modelos máis tradicionais de produción agrícola e gandeira que capturen carbono”

Pero, isto dinos tamén que hai marxe para facer axustes que permitan un cambio destes sistemas alimentarios para volver a eses modelos máis tradicionais que permitían capturar carbono máis que ser eles emisores.

-Hai quen ven na agricultura e a gandaría a clave para combater a desertización que xa se está facendo notar ou previr os incendios forestais, así como para fixar poboación no rural que valoración ten respecto diso?
– Aínda que poida parecer que non está relacionado, combater o despoboamento rural é unha das formas máis eficientes de loitar contra o cambio climático. Conseguir que a xente poida vivir da agricultura con prácticas agrarias sustentables axuda en gran medida a frear a contaminación.

-Que accións debe contemplar o sector agro gandeiro para contribuír á redución das emisións?
Unha das cousas que se expoñen no informe é que se necesitan prácticas agrarias sustentables, aquelas que están vinculadas á agroecología e aos saberes tradicionais. No informe recóllese que estas prácticas tradicionais achegan unha serie de estratexias que favorecen a mitigación do cambio climático. Estas prácticas están baseadas na conservación e o incremento da materia orgánica do chan, xa que iso implica capturar carbono da atmosfera. Prácticas como a rotación de cultivos ou o acolchado do chan permiten manexar os chans dunha forma sustentable na que se mantén a fertilidade dos chans e redúcese a erosión á vez que se incrementa a produtividade.

“As administracións terían que fomentar a gandaría extensiva que permite obter proteína de calidade e xestionar o territorio”

-Que sistema de manexo emite máis gases contaminantes: as grandes granxas con gando estabulado e alimentado con cereais ou as pequenas e medianas granxas que producen as súas propias forraxes e que realizan pastoreo?
– Hai varios temas a ter en conta á hora de analizar o peso da cabana gandeira xa que a gandaría é moi diversa. No caso da gandaría asociada a rumiantes, os distintos modelo de produción que existen (extensiva e intensiva) contribúen de forma diferente ao cambio climático. Precisamente a contribución ao cambio climático pode vir polas emisións de CO2, óxido nitroso e o metano. A gandaría industrial contribúe fundamentalmente a través do CO2 e do óxido nitroso, mentres que, a gandaría extensiva céntrase no metano. Cada un destes gases compórtase de diferente maneira con respecto ao cambio climático polo que a contribución dun tipo de gandaría ou outra é diferente. Así, o CO2 é un gas de efecto inverno de longa duración que está durante centos de anos na atmosfera, do mesmo xeito que o óxido nitroso, mentres que o metano está só 10 anos. Pero tamén hai que ter en conta que o potencial do quecemento global do metano é 28 veces maior que o do CO2, do mesmo xeito que o óxido nitroso onde unha unidade quenta case 300 veces máis que o CO2.

Así é que, a contribución de cada tipo de gandaría é aínda un tema que debe ser tratado de forma diferencial. No informe figura que a gandaría extensiva ten unha contribución máis aló da provisión de proteína animal senón que, ademais, teñen unha serie de servizos ecosistémicos xa que é o medio de vida de millóns de persoas no mundo, polo que na ecuación hai que ter en conta diferentes factores.

-A redución da cabana gandeira pode contribuír a aliviar o problema do cambio climático?
– A cabana gandeira é a día de hoxe moi elevada. Realmente o número de animais a nivel mundial medrou de forma alarmante, sobre todo no que a pito e porco se refire, xa que o 77% da carne que se consome a nivel mundial é deste tipo mentres que o 22% é de vacún. Nós en España tiñamos unha importante cabana gandeira de ovino e caprino que permitía utilizar recursos marxinais en territorios onde é imposible cultivar, o que supón unha ganancia tanto para o ecosistema como para a produción de alimento para o ser humano. Con todo, esta gandaría foise reducindo, motivada por factores como o estancamento dos prezos, fronte a outros sistemas máis intensivos. Pero, baixo o meu punto de vista, esta gandaría extensiva é a que habería que fomentar dende a administración pública xa que é a que permite obter unha proteína de boa calidade, á vez que está realmente xestionando o territorio e contribuíndo á redución de incendios, ademais de manter unha xenética animal vinculada ao territorio, mediante as razas autóctonas.

– Dentro do sector gandeiro, hai diferenzas entre os niveis de emisións da cabana de vacún comparada co porcino e a avicultura cuxa produción é principalmente intensiva e con alimentación importada?
– A principal diferenza é que as emisións do vacún son en forma de metano mentres que o pito e o porco é de óxido nitroso. É certo que o volume de emisións é importante pero, ao final, o realmente importante é saber que obxectivo e necesidade ten unha sociedade concreta. Así, á hora de medir as emisións de gases de efecto invernadoiro mídense en base a unha metodoloxía chamada análise de ciclo de vida, na que se analizan todos os factores, desde as emisións indirectas, derivadas da fabricación de pensos, ás directas procedentes dos animais. Estas medicións poden ofrecerse como kg/CO2 por quilo de carne ou litro de leite producido, o que sempre beneficia á gandaría intensiva, xa que hai menos emisións por quilogramo de carne ou leite producido, dado que é unha gandaría máis produtiva. Mentres, a gandaría extensiva vese beneficiada polas métricas que valoran o uso de recursos. Así, é moi importante coñecer a necesidade real que teñen as sociedades para valorar o efecto que ten a gandaría.

“Reducir as emisións é un tema moi importante pero tamén se deben ter en conta as necesidades da sociedade”

No caso de España, temos un exceso de produción de proteína animal, non temos que centrarnos nun enfoque baseado na produción e na produtividade e temos un problema de deficiencia nos nosos ecosistemas co que debésemos de utilizar un sistema de medición que valorase a calidade dos nosos ecosistemas. Non pode utilizarse para todos o mesmo sistema á hora de medir as emisións, xa que hai países cunha inseguridade alimentaria, derivada dunha deficiencia de proteína, con sistemas cunha baixa produtividade, onde é recomendable fixarse nas emisións por proteína producida. Reducir as emisións é un tema moi importante pero tamén se deben ter en conta as necesidades da sociedade. A nivel global o consumo de proteína animal crece dunha forma alarmante xa que se todos os países do mundo consumísemos o que en Europa non teriamos planeta suficiente para abastecer esta demanda. Por iso, é necesario que aqueles países nos que se consome moita proteína animal redúzase, con todo, noutros territorios é preciso incrementala.

-No caso do metano emitido polos rumiantes (vacas, ovellas, cabras) varias investigacións conclúen que o seu efecto contaminante é moito menor do que se propaga, xa que o metano eructado polos rumiantes permanece na atmosfera durante 10 anos antes de converterse en CO2 e ser absorbido de novo polas plantas, como millo forrajero ou pradarías, que se cultivan para alimentar o gando, establecendo un ciclo continuo de equilibrio. Que opina respecto diso?
– Isto non se tivo en conta neste informe, xa que é aínda bastante recente e supoño que se incluirá no próximo. Estas investigacións o que veñen dicir é que, se reducísemos a cero -aínda que iso sexa inviable- as emisións gandeiras de rumiantes tería un efecto inmediato na redución da temperatura, xa que o metano é un gas cun potencial de quecemento alto. Pero, non sería un efecto que se mantería no tempo porque unha parte importante dos efectos que estamos a sentir agora derívanse dos gases acumulados de CO2 e óxido nitroso, que duran centos de anos. Así, aínda que se consiga un equilibrio en canto ao metano, non deixa de ser un achegue de metano que suma nunha atmosfera que xa está saturada de gases de efecto invernadoiro, derivados das combustións fósiles.

-Desde o sector ven que este tipo de informacións están a xerar un rexeitamento na opinión pública cara ao consumo de carne, exponse un cambio no consumo, abonda cun consumo máis responsable ou é preciso reducir a inxesta de proteína?
-Persoalmente creo que é preciso reducir o consumo de carne por moitos motivos, tal como se recolle no informe, non só por motivos ambientais senón tamén relacionados coa saúde. Nós en España estamos ao redor dos 42 quilos de carne por persoa ao ano, e aínda que se está producindo unha redución continuada do consumo de carne, a Organización Mundial da Saúde recomenda unha inxesta de arredor aos 26 quilos por persoa ao ano, polo que aínda hai marxe para reducir. Tamén é certo que, o informe conclúe que a dieta máis eficiente en equilibrar a emisión de gases de efecto invernadoiro, atendendo tamén á saúde, non é unha dieta só vexetariana, senón que recomenda unha dieta equilibrada na que hai un consumo moderado de carne.

 

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *

Solicitamos o seu permiso para obter datos estadísticos da súa navegación nesta esta web, en cumprimiento do Real Decreto-ley 13/2012. Si continúa navegando consideramos que acepta o uso das cookies. OK | Máis información