Galego
A excesiva variación do que cobran os gandeiros pola súa produción xera incertidume e dificulta os investimentos e a estabilidade financiera das granxas. Na UE vivíronse crises na última década con caídas de ata 10 céntimos no litro do leite nun periodo de só 9 meses. Como protexer ás granxas fronte a esa volatilidade? A aparición en Europa dos mercados de futuros no sector lácteo abre unha nova vía que poden utilizar tanto cooperativas como organizacións de produtores e industrias.
Os contratos de futuros introducíronse hai máis dun século en Estados Unidos na produción agrícola e extendéronse despois ó sector lácteo, no que representan na actualidade un 12% da produción. En Europa, hai dúas plataformas que ofertan mercados de futuros de leite en po, manteiga e soro en po desde o 2015, cun volume de contratación que polo de agora non chega ó 1% da produción europea. Un informe da Comisión Europea analiza as súas posibilidades.
En que consisten os mercados de futuros?
Os contratos de futuros son un modelo de contratos anticipados, nos que unha parte se compromete nunha data futura a vender determinada cantidade de produto a un prezo fixado. Permiten ter unha garantía de prezo, polo que aportan estabilidade.
Se o mercado se desvía á baixa, o vendedor garántese unha rendabilidade maior. Se o mercado se desvía á alza, o vendedor perde, pero traballou cunha menor incertidume. En calquera caso, se o mercado de futuros funciona correctamente, as marxes de desviación, tanto á alza como á baixa, prevense escasas.
Contratos sen entrega física
Os contratos de futuros que están en marcha na actualidade non inclúen, en xeral, a entrega física do produto. O vendedor do contrato recompra o mesmo na data de vencemento ó prezo que teña entón o mercado. Esta particularidade permite que cooperativas sen industria e organizacións de produtores operen cos contratos de futuros de leite en po e manteiga. De mediar entrega física, estarían reservados a industrias.
Como poden usalos as cooperativas e organizacións de produtores?
O informe elaborado pola Comisión Europea pon o seguinte exemplo. Imaxinemos unha cooperativa que en agosto do 2016 quixera protexer o prezo de venda de 100 toneladas de leite cru con meses de antelación.
O 14 de agosto do 2016, o prezo medio do leite en po en Europa era de 1.780 euros por tonelada, en tanto o da manteiga estaba en 3.290 euros por tonelada. Iso equivale a un prezo equivalente de leite de 27,5 centimos por quilo.
Ese mesmo día, unha das plataformas que negocia contratos de futuros en Europa, o EEX, tiña prezos para os contratos a decembro do 2016 de 2.040 euros para leite en po e de 4.000 euros para manteiga, o que representa un prezo equivalente de 33 céntimos por litro de leite (e uns 30 céntimos de prezo do leite cru en granxa).
A maioría dos contratos non implican a entrega física do produto, polo que cooperativas e organizacións de produtores poden empregalos
Vista esa situación, a cooperativa acorda vender contratos de manteiga e leite en po con vencemento en decembro do 2016 (nunha cantidade equivalente a 100 toneladas de leite cru). Chegada a data de vencemento, recomprará o contrato ó prezo que teña nese intre o mercado.
Se os prezos do leite en po e da manteiga están máis altos, a cooperativa perderá cartos; se os prezos de mercado están máis baixos, gañará e poderá complementar o prezo do leite no campo con eses ingresos a maiores.
A clave, en calquera dos dous casos, é que non se espera unha gran diferenza entre o prezo do mercado e o prezo dos futuros, co que a cooperativa se asegura unha estabilidade con meses de antelación.
Cando é axeitada unha estratexia das granxas centrada nos mercados de futuros?
O informe da Comisión Europea valora que a estratexia baseada en mercados de futuros é máis axeitada en áreas nas que o leite se orienta fundamentalmente a manteiga e leite en po.
En mercados cun prezo A e cun prezo B (orientado a produtos lácteos industriais), como é o caso do galego, a Comisión valora que sería acertado facer unha estratexia de futuros sobre a parte da produción que se vende en B.
Poden asegurarse marxes?
Existen mercados de futuros tamén no lado dos gastos que teñen que facer os produtores, por exemplo contratos a futuros de alimentación animal ou contratos a futuros de fertilizantes nitroxenados. Combinando estes cos contratos de futuros de produtos lácteos, as granxas poderían asegurarse marxes de ingresos.
Como operan as industrias?
O funcionamento do mercado de futuros é similar. A industria vende un contrato de futuro, que na data de vencemento recomprará a prezos de mercado, en tanto vende no mercado os seus produtos.
En Estados Unidos, existen tamén as ‘opcións’ de futuro. O vendedor do contrato, a través do pago dunha prima (por exemplo, 35 dólares por tonelada de leite en po) adquire o dereito de vender físicamente o produto ó prezo fixado. Se cando chegue a data de venda, o prezo do mercado é menor, exercitará a opción de venda. Se o prezo é maior, pode cancelar a venda.
É dicir, coa ‘opción de futuro’, a industria compra o dereito de vender, pero non ten a obriga de vender. Este instrumento ofrece unha flexibilidade maior, se ben en Europa non está operativo.
Obstáculos ós futuros
– A teoría financieira sinala que existe unha tendencia á converxencia entre os prezos de futuros e os prezos do mercado. Se os mercados de futuros non funcionaran ben, a modo de ‘centros de descubrimento de prezos’, sería un problema para inversores e para os actores da cadea láctea.
– O uso dos mercados de futuros implica uns custos, se ben as plataformas electrónicas están a reducir os gastos de operación.
– Precísanse reservas financieiras para operar no mercado de futuros.
– Necesítase persoal formado e con coñecementos para afrontar estas operacións financieiras.
A Comisión Europea tamén baralla a posta en marcha de seguros de ingresos para protexer a renda dos produtores
– As organizacións de produtores poden asegurarse os prezos do leite, pero a costa de máis gastos e complexidade, o que supón unha perda de eficacia.
O obxectivo inicial das organizacións de produtores consistía en asegurarlle estabilidade ós produtores por medio de contratos estables coas industrias, se ben o seu funcionamento está a ser desigual en Europa. En Galicia, carecen de operatividade na práctica polo de agora.
– A Comisión Europea baralla outras ferramentas que permitirían estabilizar os ingresos das granxas, como os seguros de ingresos. De poñerse en marcha, os mercados de futuros perderían atractivo.
