Neumonía en vacún, o efecto iceberg dos custos a longo prazo

A neumonía é unha das principais causas de mortalidade de animais durante a recría. Antes do destete, representa un 23% das baixas e despois do mesmo un 46%, segundo as cifras do informe USDA de Estados Unidos. O risco continúa ademais nos animais que curan da doenza, pois está comprobado que empeorarán os seus datos de produción, reprodutivos e de lonxevidade. Para abordar a mellora e prevención da neumonía, MSD Animal Health xuntou nunha xornada en Lugo a arredor dun cento de veterinarios clínicos.

O acto contou coa participación dun dos máximos especialistas internacionais no síndrome respiratorio bovino, o mexicano Alfonso López Mayagoitia, que analizou na súa ponencia a complexidade do problema. “Hai 50 anos, a neumonía era a principal causa de mortandade en vacún de engorde e tamén en vacún de leite e na actualidade segue sendo a causa número 1 de mortandade. Avanzouse moito en tratamentos e vacunas, pero hai moitos factores que interveñen na neumonía, o que fai que sexa moi difícil de previr o síndrome respiratorio bovino”, valorou.

“As neumonías son complexas porque interveñen múltiples factores, como bacterias, virus, factores xenéticos, ambientais ou o estrés”

“A enfermidade é coma un nó no que interveñen factores como bacterias, virus, o estrés, factores xenéticos e ambientais. Tamén hai que ter en conta a presión das limitadas marxes de beneficio na que se moven as ganderías con frecuencia”, apuntou López.

Á hora de analizar as causas da enfermidade, un aspecto a ter en conta é que os axentes que normalmente matan a un bovino están presentes de xeito habitual na súa flora nasal e chegan ó pulmón, polo que un animal san está exposto constatemente a bacterias da súa cavidade nasal e medioambientais. Por outra banda, os virus respiratorios con frecuencia cursan como unha neumonía leve e transitoria, “un catarro” -en comparación de Alfonso López-, que desaparece coa resposta inmune do organismo.

A cuestión é, por tanto, determinar que factores combinados desencadean as neumonías severas. Na súa intervención, que se prolongou máis dunha hora, López fixo un repaso por diversas circunstancias a considerar, como o impacto simultáneo de virus e bacterias, que determina unha maior reprodución e aumento das bacterias no organismo; ou a chamada ‘febre de embarque’, en animais de recría sometidos a transporte. “Durante o transporte, a poboación de bacterias da macrobiota nasal aumenta, en tanto que a deshidratación leva a unha perda de viscosidade do moco, o que facilita a penetración das bacterias no organismo”, relatou.

“A inflamación é un dos procesos que máis impacta na progresión das neumonías. É importante detela o antes posible”

Procesos inflamatorios
Outro factor importante son os edemas pulmonares, que poden estar producidos por diversas circunstancias (falla cardiaca, acidose, sepsis, timpanismo, etc.). Finalmente, López destacou a inflamación como un problema asociado que impacta na progresión das neumonías. “É importante controlar e deter a inflamación o antes posible”, valora o experto. “Que sucede? Que con frecuencia, por buscar un aforro de cartos, o gandeiro chama ó veterinario clínico cando xa se pode facer moi pouco polo animal”, valora.

O patólogo mexicano pechou a súa intervención con catro preguntas:

– Cal é a causa da morte dun animal por unha infección respiratoria viral en ausencia de complicacións bacterianas?

– Por que morre un animal cunha infección bacteriana se se lle suministra un tratamento correcto de antibióticos e a tempo?

– Por que nun lote de 20 animais con complexo respiratorio bovino morre un e o resto non?

– Como se explica a morte dun animal que non presenta lesións internas?

“A resposta é a mesma para todos os casos. A sepsis. O problema non é a bacteria, é a resposta inflamatoria contra a bacteria, que xenera unha reacción no organismo que provoca unha falla orgánica múltiple”, explicou López. “Na primeira fase do síndrome respiratorio bovino, hai unha resposta inflamatoria inicial, unha fase na que é importante traballar porque permitiría reducir a mortandade”, subliñou. Se a inflamación continúa, chegándose a unha sepsis moderada ou a unha sepsis severa, a mortalidade de animais será alta e o veterinario pouco poderá facer.

En neumonías, López advertiu por último de que existen enfermidades imitadoras da neumonía, o que complica os diagnósticos, e sinalou tamén a necesidade de avanzar no diagnóstico e coñecemento de neumonías por factores alérxicos ou tóxicos.

Recomendacións de manexo

Os principais periodos de risco das neumonías sitúanse nos tres primeiros meses de vida do animal, sendo un punto especialmente delicado o agrupamento tras o destete, dado o estrés causado polos cambios e a circulación de patóxenos respiratorios no grupo. Outro periodo de risco a ter en conta será tras o primeiro parto do animal.

Para a prevención do síndrome respiratorio bovino, unha cuestión vital será facer un encalostrado correcto, pois as terneiras con fallos de encalostrado teñen máis posibilidades de sufrir o síndrome respiratorio bovino.

No manexo, será tamén fundamental reducir o estrés, sendo o destete un punto de especial risco, polo que haberá que evitar a mestura de animais con heteroxeneidade de pesos e idades, así coma mellorar a ventilación, a hixiene e a alimentación. A vacinación é outra das medidas que ten demostrada a súa eficacia á hora de previr a aparición da enfermidade e reducir a súa gravidade.