Galego
Trinta gandeiros e técnicos de cooperativas de Galicia, Asturias, Castela e León e Andalucía realizaron a finais do pasado mes de novembro unha visita a Portugal para coñecer de primeira man os resultados obtidos por granxas do país veciño que están seguindo o programa PROCROSS para aumentar a súa rendibilidade.
Unha destas explotacións é Agro Leite de Canha, situada en Montijo, na rexión de Setúbal. O seu propietario, Helder Duarte, posúe tamén unha queixaría, Montiqueijo, creada en 1963 e que hoxe é unha das principais marcas portuguesas produtoras de queixo fresco, requeixo e queixo curado de vaca.
Toda a produción da explotación, que conta neste momento con 1.234 animais, dos que 610 son vacas en muxido, destínase á queixaría, que se subministra ademais con leite doutras granxas da zona. O incremento de volume da queixaría está a levar aparellado o medre da explotación ante a necesidade de maior cantidade de materia prima para transformar.
Isto fai que Agro Leite de Canha sexa neste momento unha granxa en pleno proceso de crecemento e modernización, coa construción de novas instalacións, a implantación de novos proxectos produtivos e cambios tanto no manexo como no tipo de vacas da explotación. Así, decidiu apostar por animais híbridos que aproveiten a capacidade produtiva das vacas Hosltein coa saúde e a mellora de calidades que aportan razas como a Montbeliarde ou a Roxa sueca.
“O obxectivo é que o 100% do rabaño sexa froito de cruzamentos nun período curto de tempo”
“Queremos máis produción porque a queixaría é capaz de asumila, pero ao mesmo tempo queremos un leite enfocado cara a elaboración de queixo”, explica José Afonso Guerreiro, encargado desta granxa á que chegou hai só 5 meses procedente doutra explotación máis pequena pero na que a metade dos seus animais eran procross.
En Agro Leite da Canha o 28% das 610 vacas en muxido son xa vacas híbridas, pero o obxectivo é que o 100% do rabaño sexa froito de cruzamentos nun período curto de tempo, para o que se están a inseminar todas as vacas que son Frisoas puras con touros Montbeliarde, unha raza francesa que da que aseguran aporta maiores calidades ao leite e unha mellora na fertilidade e a condición corporal dos animais resultantes. “Estes, á súa vez son inseminados despois con touros de raza Roja sueca, interesantes pola facilidade de parto e pola redución notable das enfermidades”, explica José Afonso. Unha vez pechado o ciclo dos tres cruzamentos, repítese o proceso, comezando de novo a inseminar con Holstein.
A revolución tranquila
Segundo os propietarios desta explotación, esta técnica logra vacas máis sás e resistentes, cunha maior lonxevidade e, polo tanto, maior produción vitalicia, ao tempo que facilita o manexo e reduce a taxa de reemprazo provocando un incremento natural no número de animais en produción, sen ter que facer cambios significativos na maneira de traballar. De feito, os animais procross comparten espazo e alimentación cos frisóns puros en Agro Leite da Canha.
Nos poucos meses que José Afonso leva nesta explotación está a revolucionar o seu funcionamento con cambios paulatinos que buscan o crecemento produtivo e un maior rendemento queixeiro do leite. “Teño moitas ideas, pero non é doado levalas á práctica, sobre todo con este tamaño”, admite. A media de produción está neste momento nesta explotación en 34 litros para os animais 100% Holstein e 33 para os cruzados con Montbeliarde e Roxa sueca, pero estas vacas híbridas producen leite cun 4,4% de graxa e un 3,5% de proteína, dúas décimas máis que as vacas frisoas puras deste establo. Ademais, segundo o encargado desta granxa, estes cruces aguantan mellor o leite durante toda a lactación, polo que a produción anual por vaca é equiparable nos dous casos.
Nesta gandería as vacas de cruce producen leite cun 4,4% de graxa e un 3,5% de proteína
Ao tempo que se renova o rabaño, nesta explotación está tamén a renovar e modernizar as súas instalacións. Hai medio ano inauguraron dúas naves novas para a recría, unha para as preñadas e outra para as que aínda están sen inseminar, divididas en varios grupos de idade, en previsión do excedente de xovencas que van lograr coa introdución dos cruzamentos. Isto vai permitir a esta explotación medrar sen ter que recorrer a mercar animais fóra da explotación. O custo de recría é duns 1.400 euros por xovenca posta a parto.
Malia que só poñen seme sexado ás xovencas na primeira inseminación, aos 12-13 meses, logran que case o 50% dos nacementos totais das vacas en produción sexan femias, de xeito que só en 2017 naceron máis de 350 xatas para recría. Por iso, no proxecto está tamén a construción dunhas novas instalacións para ter as tenreiras recén nacidas até o momento do destete, que se produce aos 2 meses de vida. José Afonso agarda poder reducir deste xeito a mortaldade nos neonatos, que se atopa na actualidade desta granxa no 4% e que quere baixar até o 2%. As xatas reciben costro durante os primeiros dous días de vida e logo son alimentadas con leite en poo (5 litros diarios cunha concentración de 150 gramos por litro) mediante amamantadora. Os machos toman leite das vacas paridas ou a tratamento e son vendidos aos 10 días.
Menos problemas no parto e postparto
Un dos efectos beneficiosos que José Afonso está a percibir coa introdución do sistema de acoplamentos Procross é a mingua considerable dos problemas de parto e postparto. “Nos 5 meses que levo non tivemos ningún parto conflitivo e o postparto é tamén máis doado, porque as vacas limpan antes e poden pasar antes ao lote de produción”, explica.
Agro Leite de Canha combina 2 e 3 muxidos nos 4 lotes nos que ten divididos os animais en produción, aplicando só dúas muxiduras ao comezo e ao final da lactación, de modo que dous dos grupos, no que están as vacas que saen do postparto e no que se atopan os animais previo ao secado, móxense só dúas veces ao día, mentres que os dous grupos restantes sométense a tres muxidos: ás 4 da madrugada, ás 10 e media da mañá e ás 3 e media da tarde.
“Fan 2 e 3 muxidos nos 4 lotes nos que ten divididos os animais”
José Afonso considera que entre as cousas que hai que mudar está facer máis cambios cara a un manexo diferenciado dos distintos lotes e na busca dun seguimento máis individualizado de todos os animais, algo para o que van introducir podómetros intelixentes, que lles vai axudar a separar as vacas e vai facilitar a aplicación de tratamentos, á detección de celos e a inseminación.
O encargado desta explotación tamén considera que a introdución do programa de cruzamento Procross está a reducir a incidencia de cetose, mamite, desprazamento de abomaso e outras enfermidades comúns, así como os accidentes por caídas ou problemas de cascos ou coxeiras, dada a maior rusticidade e resistencia dos animais híbridos resultantes. Do mesmo xeito, José Afonso destaca que se reduce a media de días que pasan as vacas desde o momento do parto até estar de novo preñadas grazas á mellora nos índices de fertilidade.
420 hectáreas de cultivo
Agro Leite de Canha conta cunha área agrícola total de 420 hectáreas, das que 120 están a carón da nave da explotación e outras 250 ha noutra finca alugada a uns 8 quilómetros. Unha parte desta superficie está sementada con raigrass mesturado con trevo para aumentar a proteína do silo de herba e onde fan tres cortas anuais. Outra parte destínase a produción de millo forraxeiro co que fan unhas 12.000 toneladas de silo de millo e este ano botaron tamén 12 hectáreas de alfalfa, onde obteñen 6 cortas mediante rego cunha calidade que alcanza o 60% de materia seca e o 23% de proteína.
Un dos cambios que está a introducir esta explotación nos últimos meses ten que ver coa alimentación. No caso das vacas secas, por exemplo, introduciuse progresivamente o silo de millo en substitución do de herba e compleméntase con 3 quilos de concentrado e herba seca.
“A granxa e a queixería dan emprego a 80 persoas”
A ración das vacas en produción consiste en 21 quilos de silo de millo, 12 quilos de silo de herba e 11,8 quilos de penso, dos que 3,8 son soia e o resto concentrado a base de grao de millo e de trigo moído. O custo da ración posta no comedeiro é de 4,06 euros por vaca, grazas a un amplo parque de maquinaria que practicamente lles permite facer todas as labores agrícolas, así como as tarefas de almacenaxe e fabricación da ración.
A explotación conta con 20 traballadores tanto para o traballo na granxa como para as tarefas agrícolas, entre eles hai dous enxeñeiros (un deles José Afonso) e un veterinario permanente e outro que fai a reprodución unha vez por semana. Na queixaría traballan outras 60 persoas.
Aproveitamento dos refugallos
Unha das cousas que chama a atención desta explotación é o aproveitamento que fai de distintos elementos residuais, converténdoos de novo en recursos para a granxa, algo coñecido como economía circular. Por exemplo, os corredores e os patios onde están as vacas de produción límpanse con auga procedente de dous pozos cos que contan as instalacións e que saen a presión por unhas bocas de rego instaladas no chan. Esa auga que se usa para limpar vai parar a unhas balsas e reutilízase despois para regar o millo e a alfalfa.
Do mesmo xeito, o soro resultante do proceso de elaboración do queixo emprégase como alimento para as xovencas. “Un camión cisterna leva todos os días o leite da granxa á queixaría e trae de volta o soro, que beben as xovencas xunto con auga, co que evitamos ter que pagar por destruír ese soro e ao mesmo tempo sérvenos como elemento nutritivo para as xatas”, explica José Afonso.
Reutilizan o soro do queixo como alimento para as xatas
O seguinte paso nese camiño da reciclaxe é un proxecto dirixido á reutilización da area que se usa nos cubículos das vacas en produción. “Todas as semanas ven un ou dous camións de area, que acaba nas balsas de purín. O que queremos é decantar esa area para poder reutilizala”, avanza o encargado da granxa.
Para as camas quentes da recría están a empregar palla de millo porque é máis barata que a palla convencional, a un prezo prohibitivo este ano tamén en Portugal pola escaseza debido á seca. As vacas de produción contan con todos os elementos necesarios para o seu benestar, como por exemplo un sistema de refrixeración automático que acende os ventiladores canto a temperatura sobe por enriba dos 25 grados e complementa isto coa nebulización progresiva de auga por enriba dos animais cando o termómetro chega aos 27 grados, un sistema que tenta paliar o descenso de produción por estrés térmico das vacas nos meses de verán nunha zona coma esta, moi calorosa.
