A tuberculose bovina: Claves para entender esta enfermidade

A tuberculose bovina é unha enfermidade contaxiosa e persistente. Na actualidade a súa incidencia varía moito por rexións con algunhas zonas onde se rexistra unha prevalencia relativamente alta, que fan que o cómputo xeral do estado mantéñase a niveis baixos pero por encima do que sería de esperar despois de tantos anos de control, como conclúen os expertos. Tanto Galicia como Asturias aproxímanse ó obxectivo de situarse por baixo do 1 por 1.000 de forma continuada cuxa meta é conseguir mantela durante polo menos seis anos para poder ser recoñecida como espazo libre de tuberculose. No conxunto de España a súa incidencia sitúase preto do 3% debido a un repunte desde 2015 tras chegar ao minimo de 1,31% en 2012.

Atrás queda un longo camiño que comezou a mediados dos anos 1950 cando se empezou a combater a enfermidade de forma individual e puntual nas explotacións gandeiras en España. Non sería ata o ano 1986 cando se impulsaron e comezaron a aplicarse obrigatoriamente as estratexias conxuntas do Programa Nacional de Erradicación da Tuberculose. Neses comezos a taxa de incidencia da enfermidade situábase en valores de ao redor do 15%.

Identificar a enfermidade

A enfermidade maniféstase con síntomas respiratorios principalmente. A tose e a expectoración de sangue das mucosas son evidencias da afección. Aínda que tamén pode presentar síntomas variados que poidan afectar a outras partes do corpo. A enfermidade acaba por consumir ao animal. As lesións que provoca céntranse en consunción e nódulos pulmonares e noutras zonas.

A infección prodúcese por bacilos de Koch que se adquiren despois de ser excretados a través das lesións abertas. Hai unha transmisión directa pero non é a máis importante, senón que estes bacilos sedimentan e seguen na contorna polo que contaminan auga ou comida como explica o experto na infección, Ramón Juste Jordán, doutor en veterinaria experto en tuberculose e director xerente do Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario (SERIDA) de Asturias. Iso explica a súa presenza en granxas de maior tamaño onde non é tan factible unha contaminación directa por vía aérea e resulta máis lóxico que a contaminación se producise a través da comida. Isto tamén explica o que ocorre coa fauna silvestre, convertida no principal reservorio da enfermidade.

O gran control que se fixo da enfermidade ao longo destes anos dificulta unha valoración do impacto produtivo real que pode ter nas explotacións. Coas taxas de prevalencia tan baixas que se están rexistrando xa non se poden recoller moitos datos para poder facer estimacións produtivas. A pesar diso, sen dúbida, se se deixase sen control, a tuberculose causaría perdidas económicas importantes e sería unha fonte de risco para a poboación humana.

O saneamento

O control da enfermidade, para a cal non existe tratamento, vén da man das campañas de saneamento. As probas de diagnóstico ofrecen ?resultados moi fiables? como matiza Juste. Na actualidade estas prácticas de detección céntranse en dous procedementos:
– Intradermorreacción: É a resposta de hipersensibilidad de tipo retardado tras a inoculación intradérmica de tuberculina, un extracto proteico da bacteria causal M. bovis.
– Proba de liberación de Interferon: A proba realízase en sangue, pero xa no laboratorio o que a fai máis controlable. Con todo, isto esixe un traslado rápido das mostras ao laboratorio.

As vacinas de paratuberculosis poden interferir na detección da tuberculose por iso non están permitidas en gando vacún

Existen dificultades para a súa identificación polas interferencias producidas polas vacinas da paratuberculosis, por iso non están permitidas estas en España no gando vacún.

O saneamento segue sendo “traumático para os gandeiros, polas implicacións de control que terá na explotación e a perda de animais. Volver á situación anterior require, polo menos 2/3 anos”, recoñece o experto.

Evolución da prevalencia de tuberculose bovina por Comunidades Autónomas: 

A fauna salvaxe, o reservorio da enfermidade

Un dos principais obstáculos que se presentan na erradicación da enfermidade é a colaboración da fauna salvaxe na súa persistencia ao converterse en auténticos reservorios da infección. Tanto os xabarís como os tejones convertéronse en ferramentas craves para a propagación da enfermidade e a súa contaxio ao gando vacún. A súa presenza en pastos ou abrevaderos empregados para abastecer ás vacas pode ser unha fonte directa de contaxio. Unha dificultade engadida que afecta en maior medida ás explotacións de extensivo.

Por este motivo, algúns expertos mesmo pon en dúbida a posibilidade da verdadeira erradicación da enfermidade, posto que pode persistir na fauna salvaxe, sobre a que é moi difícil levar un control, a pesar de que xa existe un programa oficial para facelo. Mesmo se chega a contemplar a posibilidade de vacinar á fauna salvaxe, sobre todo naqueles espazos onde contan cunha gran presenza e representan unha actividade económica ao ser reservas de caza.
Tamén a propia caza é unha ferramenta útil para realizar un control da poboación destes animais e tentar así lograr unha redución da presenza da enfermidade nesta fauna.