“A nova lexislación europea de fertilizantes non debe converter o campo nun depósito de residuos”

A Asociación Nacional de Fabricantes de Fertilizantes (ANFFE) acaba de cumprir 40 anos como entidade máis representativa do sector. Entrevistamos á súa secretaria xeral, Paloma Pérez, nun momento crucial para a industria dos fertilizantes, cunha nova lexislación europea que podería supor importantes limitacións á súa actividade

¿Que representatividade ostenta ANFFE dentro da industria de elaboración de fertilizantes en España?
ANFFE representa aos principais produtores de fertilizantes e está constituída por 13 membros que supoñen aproximadamente o 90 por cen da produción española. A asociación inclúe a empresas con plantas de produción en España e a compañías que producen no estranxeiro, pero que teñen actividade comercial estable no noso país. Incro, empresa de enxeñaría dedicada ao deseño de plantas de fertilizantes e ao sector ambiental, é tamén membro da asociación. Os membros de ANFFE produciron o pasado ano no noso país un total de 4,4 millóns de toneladas de produto terminado.

Do total de vendas de fertilizantes en España en 2017, que foron de 5 millóns de toneladas de produto, os membros de ANFFE venderon o 63 % (3,2 millóns de toneladas). Tras varios anos de continuo incremento das importacións de fertilizantes, en 2017 o 43% das vendas en España procedeu de fabricación nacional, mentres que o 57 por cen restante foi de produto importado.

“España importa o 57% dos fertilizantes”

Como evolucionan as vendas de fertilizantes en España con respecto a 2017 e como prevén finalizar o ano?
Polo momento e segundo as nosas estimacións, as vendas até xuño do presente ano roldarían os 2,3 millóns de toneladas de produto e manteríanse lixeiramente por encima das do mesmo período de 2017. No que levamos de ano, as condicións meteorolóxicas foron máis benévolas que en 2016, hai máis auga embalsada e houbo unha boa colleita de cereais.

De cara á campaña de sementeira de cereais de outono-inverno, que coincide cos últimos meses de ano, os agricultores deberán repor, sempre de forma racional, os nutrientes extraídos pola boa colleita habida.

Os fertilizantes de sínteses representan unha parte importante dos gastos dos agricultores e gandeiros. Cal é a situación dos prezos? As organizacións agrarias consideran inxustificadas as subas que se anunciaron recentemente…..
Hai que entender que os fertilizantes, cando se aplican de maneira racional, non supoñen un gasto senón un magnifico investimento, que xera unha alta rendibilidade nos produtores agrícolas. Tal e como trasladamos desde o sector varias veces, o mercado dos fertilizantes é global, competitivo e cíclico, no que do mesmo xeito que sucede cos cereais, os prezos finais son consecuencia da relación oferta/demanda a nivel internacional. Os prezos en España están aliñados cos prezos internacionais e son moi parecidos aos do resto de países europeos, que sofren as mesmas volatilidades.

 “Os prezos dos fertilizantes en España son moi parecidos aos do resto de países europeos”

É importante sinalar tamén que en 2017, tal como sinalouse anteriormente, o 57 por cen das vendas de fertilizantes no noso país procederon da importación, sendo o mercado español moi aberto e competitivo.

Os compostos predominantes dos fertilizantes son o N, P e o K. Cal é a orixe de cada un destes macronutrientes?
O nitróxeno (N) provén da atmosfera e constitúe aproximadamente o 78 por cen do aire que respiramos. Este nutriente, que non se atopa en forma mineral, é captado da atmosfera a través dun proceso similar ao que realizan as leguminosas, obténdose a partir del todos os fertilizantes nitroxenados.

O fósforo (P) obtense das minas de roca fosfórica. Dita roca ten moi baixa solubilidade, polo que se debe transformar industrialmente para obter os fertilizantes fosfatados, que conteñan un fósforo soluble e asimilable polas plantas.

O potasio (K) atópase en zonas que estiveron ocupadas por mares no pasado e obtense das minas de potasa. No proceso de fabricación de fertilizantes potásicos, os sales presentes na natureza extráense, móense e purifícanse, tamén co obxectivo de facilitar a súa asimilación polos cultivos.

O nitróxeno como factor de crecemento proporciona plantas fortes e vigorosas, que adquiren unha cor verde intensa que se aprecia claramente. Pola súa banda, o fósforo favorece o desenvolvemento radicular e a maduración dos froitos, actuando como factor de precocidade, e o potasio aumenta a resistencia das plantas ao frío, a seca e as enfermidades, sendo considerado factor de calidade.

Non resulta preocupante a dependencia externa, sobre todo do P e do K?
Efectivamente, España mantén unha dependencia da subministración exterior de certas materias primas esenciais na produción de fertilizantes a base de nitróxeno e fósforo, como son o gas natural e a rocha fosfórica. Con todo, polo menos contamos na provincia de Barcelona con xacementos propios de potasa, como terceira materia prima básica do sector.

En relación coa dependencia externa, queremos incidir na importancia de que no noso país pódese contar actualmente cunha industria propia, con gran prestixio no mercado internacional, que é capaz de ofrecer toda a gama de produtos que demanda a agricultura máis moderna e competitiva, e que permite aos agricultores estar menos expostos aos fortes vaivéns da demanda de fertilizantes do mercado internacional.

“Preocúpanos a posible limitación das reservas mundiais de roca fosfórica nun futuro”

Diversos expertos e institucións veñen alertando desde hai anos do esgotamento das reservas de roca fosfórica e do perigo que isto pode supor para a seguridade alimentaria. Comparten esta preocupación? Que medidas pódense pór en marcha para mellorar a eficiencia na utilización e a reciclaxe do fósforo?
Efectivamente hai diferentes estimacións de varios organismos internacionais relativas a que a extracción mundial de roca fosfórica podería tocar teito mesmo en varias décadas, aínda que outros estudos tamén sinalan que podería haber suficiente roca durante polo menos 300 ou 400 anos máis. Este incremento das estimacións baséase, principalmente, en asignar a Marrocos unhas reservas de roca moito maiores que as fixadas por outros estudos realizados anteriormente.

Evidentemente preocúpanos a posible limitación das reservas mundiais de roca fosfórica nun futuro. Neste sentido, a industria de fertilizantes leva moito tempo investigando e traballando no desenvolvemento de produtos relacionados coa reciclaxe de nutrientes, por exemplo na recuperación do fósforo de materias primas secundarias.

ANFFE situouse en contra da postura do Parlamento Europeo sobre os límites de cadmio, un metal cuxo exceso nos chans pode supor un risco para a saúde pública, nos fertilizantes con fósforo. ¿En que xustifican a súa postura, non compartida por unha banda importante da opinión pública? ¿Que esperan das negociacións dentro da UE e da postura do goberno español?
Tanto ANFFE, como a Asociación Europea de produtores de fertilizantes (Fertilizers Europe), consideran que os límites excesivamente baixos propostos polo Parlamento Europeo son absolutamente innecesarios, non están cientificamente xustificados e podería afectar de forma moi negativa aos fabricantes europeos de fertilizantes con fósforo (simples e complexos), xerando unha redución e encarecemento da oferta destes fertilizantes en Europa e unha maior dependencia do exterior.

Os límites establecidos no resto do mundo para o cadmio nos fertilizantes con fósforo, baseados en análise de riscos, son moito maiores aos valores propostos pola Comisión e o Parlamento, os cales non responden a datos reais sobre o contido de cadmio nos solos da UE nin a estudos sobre a transferencia deste elemento desde o fertilizante á planta e posteriormente ao ser humano; están baseados unicamente en estimacións teóricas.

Por conseguinte, a decisión que foi aprobada polo Parlamento Europeo, e que non é apoiada polo Consello, é claramente contraria aos intereses xerais da agricultura europea, que afrontaría maiores custos dos seus insumos e unha perda de competitividade fronte á produción agrícola doutras zonas xeográficas.

“Esperamos que se acaben fixando uns límites xustificados de cadmio nos fertilizantes”

ANFFE espera que nas negociacións a tres bandas entre o Consello, o Parlamento e a Comisión Europea se fixen uns límites ao cadmio que estean xustificados. Tamén confía en que a Administración española continúe a traballar co resto de Estados membros para poder acordar unha posición común que defenda a agricultura e o mantemento do sector español de fabricantes de fertilizantes. O contido de cadmio nos chans agrícolas españois é moi baixo e as condicións dos nosos solos non favorecen que este elemento pase aos alimentos, polo que a súa restrición nos fertilizantes, no caso do noso país, é aínda máis innecesaria.

A directiva europea sobre economía circular no sector de fertilizantes aposta pola valorización de materias primas secundarias para reducir a dependencia europea de materias primas importadas, etc. Así, segundo datos da Comisión hoxe, apenas o 5% do material orgánico recíclase como abono, aínda que eses residuos poderían substituír até o 30% dos fertilizantes minerais. A UE importa máis de 6 millóns de toneladas de roca fosfatada ao ano, pero podería recuperar até 2 millóns de toneladas de fósforo de lodos de depuradora, residuos biodegradables, fariña de carne e ósos ou o esterco. Cal é a postura de ANFFE a respecto desta directiva?
ANFFE está de acordo co novo enfoque da lexislación europea de fertilizantes, relativo á economía circular. Pero, doutra banda, a industria defende a utilización unicamente de produtos que sexan seguros, eficientes agronómicamente e cun contido de nutrientes adecuado. Na futura lexislación europea de fertilizantes deberá garantirse que os produtos que se acheguen aos chans agrícolas non teñan contaminantes e elementos patóxenos, para evitar que os materiais reciclados poidan presentar nun futuro un risco para a saúde ou o medioambiente e que leven ao campo a ser un depósito de residuos.

 “A nova lexislación europea sobre fertilizantes non debe converter o campo nun depósito de residuos”

Ademais, aínda que algúns materiais secundarios poden ter bastante fósforo, este nutriente deberá ser asimilable pola planta, é dicir, soluble. A lexislación debe evitar que se comercialicen produtos que, aínda tendo fósforo, este non sexa eficaz agronómicamente.

Existe reticencia na industria de fertilizantes europea a diversificar as súas fontes de aprovisionamento?
Non, sempre que ditas fontes permitan fornecer produtos que teñan un valor agronómico, con nutrientes en cantidades adecuadas e que sexan facilmente dispoñibles para as plantas. Os agricultores europeos deben poder dispor de fertilizantes efectivos e de calidade, tales como os que se viñeron comercializando durante moitos anos baixo o Regulamento 2003/2003.

Gustaríanos facer fincapé en que os membros de ANFFE empregaron sempre as mellores tecnoloxías dispoñibles e os seus sistemas de produción son dos máis eficientes e menos contaminantes do mundo. Ademais, invisten permanentemente en I+D+i para desenvolver produtos cada vez máis eficaces e específicos, adaptados ás necesidades dos cultivos. Entre os seus proxectos inclúense os enfocados ao desenvolvemento de materias primas novas procedentes doutras industrias ou doutros procesos.

Que outros retos de futuro afronta a industria de fertilizantes española?
Na actualidade, á parte da futura lexislación europea de fertilizantes, o sector afronta unha serie de retos e incertezas que van determinar a nosa actividade e a da nosa agricultura, entre os que podemos destacar a futura PAC, os baixos prezos dos produtos agrícolas, as incidencias climatolóxicas ás que nos enfrontamos, a volatilidade de prezos da enerxía e a presión da importación de fertilizantes procedentes de países con producións ineficientes e menos respectuosas co medio ambiente.

Por outra banda, a Comisión Europea impuxo novas reducións de Gases de Efecto Invernadoiro (GEIs) aos fabricantes de amoníaco e fertilizantes nitroxenados, até límites que non se poden lograr, posto que se opera hoxe xa a niveis próximos ao seu límite tecnolóxico, tendo en conta ademais que as plantas europeas son das máis eficientes do mundo na fabricación destes produtos.

Algo máis que queirades engadir?
Si, que as empresas de ANFFE continuarán a traballar para afrontar estes e outros retos: investindo en procesos de fabricación eficientes e non contaminantes; fabricando fertilizantes eficaces e seguros, adaptados a todas as técnicas agrícolas; asesorando ao agricultor no emprego dos fertilizantes máis adecuados á súa explotación e nos momentos e doses idóneas; empregando recursos e medios, tanto técnicos como económicos e humanos, para innovar e contribuír a dotar á agricultura española e europea da produtividade que necesita.

ANFFE, pola súa banda, continuará realizando o seu traballo de apoio ás súas empresas para o logro destes obxectivos e para a defensa dunha agricultura produtiva sustentable.