Galego
Para que os porcos teñan unha óptima saúde intestinal requírese a existencia dun equilibrio entre os factores que están implicados na mesma, é dicir, a mucosa intestinal, a microbiota (os microorganismos vivos que alberga o tubo dixestivo) e a alimentación. “Calquera ferramenta que utilicemos para actuar sobre cada un destes factores poderá mellorar a saúde intestinal dos porcos”, explica Rubén Miranda, investigador do grupo Digesporc, da Universidade de León, liderado por Ana Carvajal Urueña e Pedro Rubio Nistal.
“Calquera ferramenta que usemos para actuar na mucosa intestinal, a microbiota ou a alimentación pode mellorar a saúde intestinal”
O investigador apunta a que, de forma periódica, utilizáronse os antibióticos a modo de prevención e con fins terapéuticos fronte aos diversos procesos gastroentéricos que afectan ó gando porcino. “Un aspecto importante do emprego destes antimicrobianos son os cambios na composición da microbiota dixestiva e a súa asociación co incremento dos fenómenos de resistencia”, especifica Miranda. Así, debido á gran variabilidade na sensibilidade das bacterias causantes dos procesos dixestivos o experto sinala que “é moi recomendable a realización dun illamento e antibiograma para elixir o antimicrobiano máis axeitado”.
Por outra banda, estes procesos tamén se poden controlar coas vacinas dispoñibles para a prevención de afeccións como a colibacilosis, as clostridiosis ou a ileítis, ademais de autovacinas como as empregadas para a disentería porcina.
Claves no manexo
Á marxe da utilización de antibióticos e vacinas, outro grupo importante de ferramentas están relacionadas directamente co manexo. Miranda detalla que medidas como o sistema todo dentro-todo fóra, que implica o baleirado completo dos animais da granxa, a súa limpeza e desinfección así como deixar un tempo de repouso antes de introducir outro novo lote, é importante para mellorar a saúde dos porcos.
“A cantidade e a calidade do calostro é fundamental para a saúde intestinal e sistemática dos porcos”
Tamén son imprescindibles uns axeitados protocolos de limpeza e desinfección así como o control de vectores. Outro dos factores determinantes para que os animais teñan unha boa saúde intestinal baséase en proporcionar un adecuado encalostramento e lactación dos leitóns. “A cantidade e calidade (relacionada coa inmunidade da nai) do calostro é fundamental para a saúde intestinal e sistémica dos porcos xa que supón un aporte de inmunoglobulinas, células inmunitarias e bacterias beneficiosas como lactobacilos e bifidobacterias”, precisa o investigador.
Representación esquemática dos tres elementos implicados na saúde intestinal.
Variacións na dieta para mellorar a saúde intestinal
A dieta é un do tres factores principais implicados na saúde intestinal dos porcos ao ser a fonte de nutrientes tanto para as bacterias que forman parte da microbiota como para as células do porco. Pódense aplicar unha gran multitude de ferramentas baseadas na modificación da alimentación dos porcos para modificar a saúde intestinal.
Cambios na composición ou nas propiedades da dieta
As dietas cun alto contido en fibra e menor proteína bruta e enerxía dixestible minimizan a aparición de diarreas postdestete por E. coli. Miranda apunta que a moenda grosa do penso faino normalmente menos dixestible polo que favorece a fermentación por parte de bacterias beneficiosas no intestino groso, dando lugar a acedos graxos volátiles que axudan á saúde intestinal. Ademais, utilizar este tipo de penso tamén contribúe a reducir a concentración de bacterias potencialmente patóxenas como E. coli ou Salmonella.
O investigador tamén detalla que a alimentación líquida fermentada mellora a saúde intestinal ao reducir o pH da inxesta e incrementar os ácidos orgánicos e bacterias ácido-lácticas. “Este tipo de alimentación favorece a renovación do epitelio intestinal e reduce a cantidade de enterobacterias, entre as que se atopan moitas das bacterias patóxenas máis comúns”, concreta.
Aditivos funcionais que se poden incluír na alimentación dos porcos
Estes aditivos poden mellorar a resposta inmunitaria (lactoferrina, inmunoglobulinas), reducen a concentración de bacterias potencialmente patóxenas (ácidos orgánicos, extractos vexetais), estimulan a colonización por microbiota beneficiosa (probióticos, prebióticos) ou estimulan a función de dixestión (ácidos graxos volátis, nucleótidos).
-Os probióticos están constituídos por microorganismos vivos (Lactobacillus, Saccharomyces) que, ao ser inxeridos en cantidades adecuadas, exercen influencia positiva na saúde ou na fisioloxía do hospedador, neste caso no porco. “No gando porcino demostrouse que melloran a eficiencia da alimentación e a calidade e a cantidade de leite e calostro do mesmo xeito que diminúen o risco de diarreas”, explica Miranda.
-Os prebióticos son produtos que favorecen o crecemento e/ou a actividade de determinados microorganismos da microbiota gastrointestinal, mellorando así a función intestinal. “Existe unha gama moi variada como son os manano ou fructosa-oligosacáridos, a inulina ou algúns compoñentes das algas, e por tanto non é posible xeneralizar sobre os seus efectos”, comenta Miranda. O investigador tamén puntualiza que “a microbiota intestinal adáptase lentamente á presenza ou á retirada dun prebiótico na dieta, do mesmo xeito que ocorre con outros aditivos”.
-Os extractos vexetais e os aceites esenciais están formados por gran cantidade de sustancias que se obteñen de plantas polo que adoitan posuír unha composición variable. Estas sustancias adoitan ter unha función antiinflamatoria e un gran potencial antimicrobiano e antioxidante.
-Os ácidos graxos de cadea curta ou volátiles (butírico, propiónico ou acético), poliinsaturados (omega-3, omega-6) e ácidos orgánicos (láctico, málico) participan na regulación das células do sistema inmunitario innato e do adaptativo, diminúen o pH controlando as bacterias potencialmente patóxenas ademais de ser fonte de enerxía para os colonocitos.
-Tamén están as fontes de inmunoglobulinas, como son o plasma porcino atomizado, a xema de ovo ou o calostro bovino, que axudan á neutralización específica de determinadas bacterias e virus.
-Finalmente, existen outras sustancias como a lactoferrina bovina ou péptidos antimicrobianos de orixe microbiano que teñen acción fronte a microorganismos potencialmente patóxenos do mesmo xeito que efectos de potenciación do sistema inmunitario.
Beneficios que reporta prestar atención á saúde intestinal
“A saúde intestinal ten unha gran influencia sobre a saúde global dos porcos, principalmente nas primeiras fases da vida dos bacoriños, o que vai repercutir na saúde no resto da vida dos porcos”, xustifica o investigador. Desde o grupo Digesporc destacan a importancia do calostro para o adecuado desenvolvemento estrutural e funcional do intestino o que repercute na saúde intestinal dos animais. “O aporte de inmunoglobulinas a través do calostro e do leite permite a defensa fronte a microorganismos potencialmente patóxenos a nivel intestinal e o seu paso a nivel sanguíneo nas primeiras horas de vida dos leitóns repercute na súa saúde sistémica”, concreta o investigador.
“Un dos puntos críticos da crianza dos porcos é o destete e estas ferramentas poden reducir o impacto que supón o cambio de alimentación”
O outro punto crítico na saúde intestinal é o destete dos bacoriños, momento no que se produce unha importante tensión para os animais. “Con esta serie de ferramentas pódese tentar reducir o impacto negativo deste cambio drástico na alimentación dos leitóns de forma que a saúde intestinal non se resinta excesivamente e, por tanto, o efecto global sobre os parámetros produtivos sexa o menor posible”, sintetiza Miranda.
A alimentación supón entre un 70 e un 80 % do total do custo na produción porcina, o que fai que a eficiencia da dieta sexa un factor crítico. “Aqueles animais con peor saúde intestinal terán unha peor eficiencia na transformación dos compoñentes da dieta así como unha maior probabilidade de desenvolver afeccións gastrointestinais”, recoñece o investigador. Así, ademais do menor rendemento produtivo, unha mala saúde intestinal repercutirá incrementando os custos asociados ao tratamento de enfermidades gastrointestinales e as baixas asociadas a estas patoloxías.
